Şeyh Edebali kimdir? Kısaca hayatı ve tarihsel önemi
Şeyh Edebali kimdir?
Bilindiği üzere Osmanlı Devleti’nin manevi kurucuları Şeyh Edebali ve Dursun Fakih’tir. Lakin bu kişilerle ilgili temel bilgiler dışında pek fazla fikir sahibi değiliz. Oysa Osmanlı Devleti’nin kuruluşunda ve devletin temellendirilmesinde çok önemli bir role sahiptirler. Örneğin Dursun Fakih, Osman Gazi adına hutbeyi okuyan ilk kadıdır. Lakin hayatı hakkında pek fazla bilgi sahibi değiliz. Bu yüzden her daim okumalı ve araştırma yapmalıyız.
Aynı durum yine Osmanlı Devleti’nin diğer bir manevi kurucusu olan Şeyh Edebali için de geçerlidir. Osman Gazi’nin kayınbabası olduğunu biliyoruz lakin geçmişi hakkında çok fazla bilgimiz yok. Bu yazının devamında ise Osmanlı Devleti’nin manevi kurusu olan Şeyh Edebali hakkında bilgi vermek amaçlanmıştır.
Şeyh Edebali’nin kısaca hayatı
Mevlana Celaleddin Rumi ve aynı zamanda Şeyh Sadrettin Konevi ile çağdaş olan Şeyh Edebali, 1206 yılında Merv’de doğmuştur. Necmeddin ez-Zahidi’nin öğrencisi olan Şeyh Edebali, ilk tahsilini Karaman’da tamamladı. Sonrasındaysa Dımaşk’a (Şam) gitmiştir. Orada dönemin tanınmış alimleri olan Sadreddin Süleyman b. Ebül-iz ve Cemalettin el-Hasiri gibi kişilerden dini ilim dersleri aldı.
Şamdan ülkesine döndüğünde kendisini tasavvufa yöneltti. Eskişehir yakınlarındaki İtburnu Köyü’ne yerleşti. Köyde bir zaviye kurdu ve orada bulunan insanlara yol göstermeye başladı. Aşıkpaşazade; köydeki zaviyenin hiç boş kalmadığını kaydeder. Ayrıca fakirlerin her türlü ihtiyacını gidermeye çalışan Şeyh Edebali’nin bu sebeple bir koyun sürüsünün olduğundan da bahseder.
Şeyh Edebali’nin tarihsel önemi
Osmanlı Devleti’nin Manevi kurucusu olan Şeyh Edebali, döneminin Ahi Teşkilatı reisidir. Ayrıca alimlere ve bilginlere karşı saygı duyan Osman Gazi; zaman zaman Şeyh Edebali’nin zaviyesinde misafir olarak kalır, orada kaldığı vakitlerde dini ilim ve devletin idari konularında Şeyh Edebali’nin fikirlerini alırdı. Bilecik fethedildikten sonra Şeyh Edebali zaviyesini Bilecik’e taşımıştır. Bu durumlar neticesinde Şeyh Edebali’nin saygın birisi olduğu ortadadır.
Mutasavvıf olan Şeyh Edebali aynı zamanda Osmanlı Devleti’nin ilk müftüsüdür. Çağdaşı olan ilim sahipleri ile görüşmüş ve aynı zamanda pek çok öğrenci yetiştirmiştir. Yukarıda bahsettiğimiz Dursun Fakih ise; Şeyh Edebali’nin önde gelen öğrencilerindendir. Ayrıca Şeyh Edebali’nin damadıdır. Şeyh Edebali’nin ikinci kuşak torunlarından biri ise, Mevlidi Şerif eserinin yazarı olan Süleyman Çelebi’dir.
Şeyh Edebali türbesi
Bilecik ilinin en önemli tarih miraslarından olan Şeyh Edebali türbesi; Orhan Gazi Cami’sinin yukarısında bulunan tepelikte mevcuttur. Yapılış tarihi belli değildir. Lakin Orhan Gazi döneminde yapıldığı kabul görmektedir.
Türbede Şeyh Edebali’nin yanında, altı büyük ve dört küçük sanduka bulunur. Sanduka odasının dışında iki oda daha bulunmaktadır. Aynı zamanlarda inşa edildikleri tahmin edilen Osman Gazi’nin eşi Bala Hatun’un ve annesinin sandukalarının olduğu ayrı bir türbe daha vardır. II. Abdülhamid döneminde ve 2012 yılında türbe ve dergâh tadilat görmüştür.
