Deneme nedir? Kısaca deneme türünün özellikleri
Deneme, sıkça kullanılan yazı türlerinden biridir. İnsanların büyük bir çoğunluğu eğitim hayatının bir aşamasında deneme yazmıştır. Peki, deneme nedir? Deneme türünün özellikleri nelerdir? Deneme nasıl yazılır? Bu yazı türü hakkında merak edilen soruların yanıtlarını sizler için derledik.
Deneme denildiğinde ilk akla gelen isim Montaigne’dir. Denemenin kurucusu olarak kabul edilmektedir. “Denemeler” adlı eseri bugün bile büyük ilgi görmektedir.
Deneme nedir?
Deneme, bir yazarın herhangi bir konuyla ilgili kişisel görüşlerini kesin hükümlere varmadan, kendi kendisiyle konuşuyormuş havası taşıyan bir üslupla kaleme aldığı yazı türüne verilen isimdir. Eskiden “Tecrübe-i Kalemiye (Kalem Tecrübesi)” olarak adlandırılırdı.
Deneme yazı türünün dünyadaki en önemli temsilcisi biraz önce de bahsettiğimiz gibi Montaigne’dir. Francis Bacon, Charles Lamb ve Rainer Maria Rilke gibi yazarlar da deneme türünde eserler vermiştir. Bu yazı türü Tanzimat’ın ardından Türk edebiyatına girmiştir. Türk edebiyatında Nurullah Ataç, Ahmet Haşim, Sabahattin Eyüboğlu, Suut Kemal Yetkin ve Ahmed Rasim deneme türünde eser veren isimlerdendir.
Ahmet Haşim’in “Gurabahane-i Laklakan” ve “Bize Göre” adlı eserlerindeki bazı parçalar, deneme türünün edebiyatımızdaki ilk örnekleri olarak kabul edilmektedir.
Nurullah Ataç, deneme türünün özelliklerini şöyle anlatır: “Deneme ben’in ülkesidir, ben demekten çekinen, her görgüsüne, her görevine ister istemez benliğinden bir parça kattığını kabul etmeyen kişi denemeciliğe özenmesin.”
Deneme türünün özellikleri
Deneme türünün özellikleri hakkında bilinmesi gerekenleri maddeler halinde derledik. İşte deneme türünün özellikleri:
- Denemede yazarın konu sınırlaması yoktur. Yazar, herhangi bir konu hakkındaki düşüncelerini kanıtlama çabası içerisine girmez.
- Denemelerde kullanılan dil sade, anlaşılır ve akıcıdır. Ele alınan konular rahat bir üslupla ve içtenlikle anlatılır.
- Yazar, ele aldığı konuları kendi dünya görüşüne göre değerlendirir ve kesin bir sonuca varmaz.
- Denemelerin en öne çıkan özelliği, yazarın kendi kendine konuşuyormuş gibi yazmasıdır. Burada sohbet ile deneme arasındaki bir farktan bahsetmek gerekir. Sohbet türünde yazar okuyucuyla konuşuyormuş gibi eserini kaleme alırken, deneme türünde ise kendi kendisiyle konuşuyormuş gibi eserini kaleme almaktadır.
- Denemede yazar okuyucunun tepkisini hesaba katmaz. Ele aldığı konuyu dilediği gibi işler.
